Φολικό Οξύ (Folate), Φυλλικό Οξύ (Folic Acid) & MTHFR: μια μικρή αναφορά σε ένα τεράστιο θέμα

Φολικό οξύ/Folate είναι η γενική ονομασία των πολλών μορφών της βιταμίνης Β9. Μιας ομάδας χημικά συγγενών ενώσεων, διατροφικά απαραίτητων για την ανθρώπινη ανάπτυξη και την υγεία, σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Υπάρχει, ως φυσικό θρεπτικό συστατικό στις μπανάνες, τις φράουλες, το αβοκάντο, τα σπαράγγια, το μπρόκολο, είναι πολύ πλούσιο στα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, αλλά και σε άλλες τροφές.

Φυλλικό οξύ/Folic acid ονομάζεται η συνθετική μορφή του φολικού οξέος, που έχει δημιουργηθεί σε εργαστήριο, και χρησιμοποιείται σε συμπληρώματα διατροφής και για τον εμπλουτισμό τροφίμων όπως τα δημητριακά πρωϊνού.

Γιατί έχει σημασία: η βιταμίνη Β9, που έρχεται κυρίως ως φολικό/φυλλικό οξύ, παίζει κρίσιμο ρόλο στον σχηματισμό του DNA, τη δημιουργία ερυθροκυττάρων, αλλά και την κυτταρική ανάπτυξη (1). Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β9 στον οργανισμό συνδέονται με διάφορα ζητήματα υγείας, που περιλαμβάνουν:

▹ Ανεβασμένη ομοκυστεΐνη στο αίμα, που συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιοπάθειας και εγκεφαλικού επεισοδίου (2)

▹ Ελαττώματα εκ γενετής (3)

▹ Κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου (αν και τα υψηλότερα επίπεδα φολικού οξέος έχουν και αυτά συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη, οπότε το θέμα χρήζει περισσότερης έρευνας) (4, 5).

Καθώς η βιταμίνη Β9 είναι υδατοδιαλυτή, δεν αποθηκεύεται στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως οι λιποδιαλυτές. Έτσι, πρέπει πάντα λαμβάνεται μέριμνα για την επάρκειά της.

Στην εγκυμοσύνη, είναι ζωτικής σημασίας, τόσο πριν, όσο και καθ’ όλη της τη διάρκεια, συμβάλλοντας στη σωστή ανάπτυξη των οργάνων του μωρού. Η ενισχυμένη πρόσληψη μπορεί να μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες για:

▹ Ανωμαλίες του εγκεφάλου και του νευρικού σωλήνα του μωρού (δισχιδής ράχη) (3)

▹ Συγγενείς καρδιακές ανωμαλίες (3)

▹ Σχιστίες κρανίου και χείλους (λαγόχειλο, λυκόστομα) (3)

Η πλούσια σε φολικό οξύ διατροφή είναι μια σταθερή επιδίωξη, όμως μπορεί να μην είναι αρκετή. Γι’ αυτό, και για όλους τους παραπάνω λόγους, η χρήση συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος ή προγεννητικών βιταμινών προτείνεται πολύ συχνά από τους επαγγελματίες υγείας.

Ωστόσο, πριν μπει στην κυκλοφορία του αίματος, το φολικό ή/και το φυλλικό οξύ πρέπει να μεταβολιστεί (να δεχτεί δηλαδή μια βιοχημική επεξεργασία από το σώμα), και να μετατραπεί στη βιολογικά ενεργή μορφή της βιταμίνης Β9 (μεθυλιωμένη ή 5-ΜΤΗF). Στο μεγαλύτερο μέρος του, το φυσικό φολικό οξύ μεταβολίζεται στο πεπτικό σύστημα (6). Αντίθετα, το συνθετικό φυλλικό οξύ μεταβολίζεται εν μέρει στο συκώτι και σε άλλους ιστούς (6). Αυτή είναι μια αργή διαδικασία και, για πολλούς ανθρώπους, αναποτελεσματική. Το σώμα παίρνει πάρα πολύ χρόνο για να μετατρέψει όλο το περιεχόμενο του συμπληρώματος σε ενεργή Β9 (7). Ακόμα και μια μικρή δόση μπορεί να μείνει αμεταβόλιστη μέχρι τη λήψη της επόμενης, και να περάσει στην κυκλοφορία του αίματος.

Το θέμα εγείρει ανησυχίες, καθώς ορισμένοι ερευνητές εικάζουν πως τα υψηλά επίπεδα αμεταβόλιστου φυλλικού οξέος ενδέχεται να επηρεάζουν αρνητικά την υγεία σε βάθος χρόνου, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου, χωρίς όμως να υπάρχει ακόμη η κατάλληλη τεκμηρίωση (8, 9).

Επιπλέον, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για τις επιπτώσεις της υπερβολικής πρόσληψης φυλλικού οξέος κατά την εγκυμοσύνη, στη νευροανάπτυξη του μωρού. (10, 11), όπως και για την υψηλή συγκέντρωση αμεταβόλιστου φυλλικού οξέος στο ομφάλιο αίμα (την εμβρυική παροχή αίματος) (12, 13).

Το γονίδιο MTHFR και η κοινή του παραλλαγή C667T είναι ο πιο γνωστός γενετικός παράγοντας επίδρασης στην κατάσταση του φολικού οξέος στον οργανισμό (14). Το MTHFR κωδικοποιεί τo ένζυμο αναγωγάση του μεθυλο-τετρα-υδροφυλλικού οξέος, που συμμετέχει στον μεταβολισμό του φυλλικού. Στα άτομα που φέρουν την παραλλαγή Τ, υπάρχει περιορισμένη ικανότητα μετατροπής του φυλλικού οξέος στην ενεργή (μεθυλιωμένη, 5-MTHF) μορφή του, επειδή το παραπάνω ένζυμο είναι λιγότερο δραστήριο (15). Έτσι, η παραλλαγή αυτή έχει φανεί να σχετίζεται με μειωμένη συγκέντρωση φολικού οξέος στα ερυθρά αιμοσφαίρια, που αφορά μια δεδομένη δόση φυλλικού οξέος (προερχόμενο από εμπλουτισμένα τρόφιμα και συμπληρώματα) (16), καθώς και με αυξημένο κίνδυνο ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα (17, 18).

Η έρευνα για τα οφέλη των συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος σε ανθρώπους με αυτήν την ενζυμική αδυναμία είναι ακόμα σε εξέλιξη, όμως στοιχεία δείχνουν πιθανό όφελος από την λήψη σκευασμάτων με την ήδη ενεργή μορφή του (5-MTHF) (19, 15), που δεν χρειάζεται να μεταβολιστεί όπως το φυλλικό οξύ.

Από την άλλη, η επιστημονική άποψη που επικρατεί για δεκαετίες είναι πως το φυλλικό αποτελεί τη μόνη μορφή φολικού οξέος που έχει φανεί να συμβάλλει στην πρόληψη των ανωμαλιών του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης (20, 21, 22), αντικρούοντας τον προηγούμενο ισχυρισμό.

Τα τελευταία χρόνια, μεγάλο ρεύμααπέναντι στη θέση αυτή έχει δημιουργηθεί από διατροφολόγους, φυσικοπαθητικούς και εκπροσώπους της συμπληρωματικής ιατρικής, που συνηγορούν υπέρ των συμπληρωμάτων φολικού οξέος ενεργής μορφής (methylfolate).

Η Lily Nichols, διαιτολόγος/διατροφολόγος και ειδική σε θέματα εγκυμοσύνης, στο άρθρο της «FOLATE: WHY IT’S SUPERIOR TO FOLIC ACID FOR PREGNANCY (EVEN IF YOU DON’T HAVE MTHFR)*» δίνει τα πλεονεκτήματα:

▹ Είναι βιοδιαθέσιμο και ήδη βιολογικά ενεργό

▹ Είναι ο κύριος τύπος φολικού οξέος στο ανθρώπινο αίμα (ορός και πλάσμα), αλλά και στο ομφάλιο αίμα

▹ Δεν προκαλεί συγκέντρωση αμεταβόλιστου φυλλικού οξέος στον οργανισμό

▹ Mε την ενεργή του μορφή, γυναίκες με γονιδιακούς πολυμορφισμούς MTHFR εμφανίζουν καλύτερη απόκριση στους δείκτες φολικού οξέος στο πλάσμα του αίματος

▹ Είναι αποτελεσματικό στην πρόληψη των ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα

▹ Δεν έχει ανώτατο ανεκτό όριο (δηλαδή μικρή πιθανότητα τοξικότητας, κάτι που δεν ισχύει με το φυλλικό οξύ).

Παράλληλα, τονίζει τη σπουδαιότητα του φολικού οξέος που προέρχεται από φυσικές και ακατέργαστες διατροφικές πηγές, καταλήγοντας πως το φολικό οξύ υπερέχει του φυλλικού, όχι μόνο για τη γονιμότητα και την εγκυμοσύνη, αλλά και για κάθε στάδιο της ζωής.

Σε κάθε περίπτωση:

▹ Tο φολικό οξύ είναι θρεπτικό συστατικό, αναγκαίο για τις βασικές κυτταρικές λειτουργίες

▹ H ύπαρξη γενετικών παραλλαγών του MTHFR είναι ευρεία. Στις ΗΠΑ, τα άτομα που φέρουν την παραλλαγή C667T είναι περισσότερα απ’ αυτά που δεν τη φέρουν (23).

▹ Kάθε γενετική παραλλαγή δεν σημαίνει απαραίτητα πρόβλημα υγείας ή ανάγκη θεραπείας

▹ Ο έλεγχος για την ανεύρεσή της, θα πρέπει να γίνεται κατόπιν συνεννόησης με τους αρμόδιους επαγγελματίες υγείας, που θα προτείνουν και την ενδεδειγμένη αντιμετώπιση, εφόσον τη χρειάζεστε.

▹ Ενημερωθείτε σωστά και συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ή/και τη μαία σας, προτού ξεκινήσετε ή αλλάξετε συμπλήρωμα διατροφής/προγεννητική βιταμίνη

▹ Οι κατάλληλες διατροφικές επιλογές και ο υγιεινός τρόπος ζωής μπορούν να ενισχύσουν τα επίπεδα του φολικού οξέος, αλλά και οποιουδήποτε άλλου βασικού θρεπτικού συστατικού. Μπείτε σε πρόγραμμα, ή συνεχίστε το, και ενισχύστε φυσικά τη συνολική σας ευεξία.

Eυτυχία Τοπούζη, CD(DONA), LCCE, SpBCPE, DipHB(KGH), CAHPE, CIMI
Attachment-Focused & Trauma-Informed Perinatal Care

Η Ευτυχία είναι η δημιουργός και ιδρύτρια του BLOSSOM. Είναι επίσης βοηθός μητρότητας CD(DONA), εκπαιδεύτρια περιγεννητικής αγωγής Lamaze (LCCE), εκπαιδεύτρια γονέων Spinning Babies (SpBCPE) και Attached at the Heart (CAHPE), εκπαιδεύτρια βρεφικού μασάζ (CIMI), Focusing Guide, επίσημη συνεργάτης της Attachment Parenting Hellas, σύντροφος και μαμά τριών παιδιών.

Πηγές:

1. U.S. Department of Health, National Institutes of Health, Folate: Fact Sheet for Health Professionals https://ods.od.nih.gov/factsheets/Folate-HealthProfessional/
2. P. Ganguly, F.A. Shreyoshi (2015), Role of homocysteine in the development of cardiovascular disease https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4326479/
3. ,D.L. O’Connor (2021), Maternal folic acid and multivitamin supplementation: International clinical evidence with considerations for the prevention of folate-sensitive birth defects https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2021.101617
4. L.Y. Tomita (2016), Folate and Cancer: Is There Any Association? https://doi.org/10.1177/2326409816661357
5. Yacong Bo,  Yongjian Zhu,  Yuchang Tao et al. (2020), Association Between Folate and Health Outcomes: An Umbrella Review of Meta-Analyses https://doi.org/10.3389/fpubh.2020.550753
6. Κ.R. Patel, A. Sobczyńska (2017), The adverse effects of an excessive folic acid intake https://doi.org/10.1038/ejcn.2016.194
7. A.J.A. Wright, J.R. Dainty, P.M. Finglas (2007), Folic acid metabolism in human subjects revisited: potential implications for proposed mandatory folic acid fortification in the UK https://doi.org/10.1017/S0007114507777140
8. S.O. Araghiet al. (2019), Folic Acid and Vitamin B12 Supplementation and the Risk of Cancer: Long-term Follow-up of the B Vitamins for the Prevention of Osteoporotic Fractures (B-PROOF) Trial DOI: https://doi.org/10.1158/1055-9965.epi-17-1198
9. J.R. Rees, C.B. Morris et al. (2017), Unmetabolized Folic Acid, Tetrahydrofolate, and Colorectal Adenoma Risk https://doi.org/10.1158/1940-6207.capr-16-0278
10.  P. Maruvada, PJ Stover, JB Mason et al. (2020), Knowledge gaps in understanding the metabolic and clinical effects of excess folates/folic acid: a summary, and perspectives, from an NIH workshop  https://doi.org/10.1093/ajcn/nqaa259
11. LK Murray, MJ Smith, NM Jadavji (2018), Maternal oversupplementation with folic acid and its impact on neurodevelopment of offspring https://doi.org/10.1093/nutrit/nuy025
12. ΜR Sweeney et al., (2005), Evidence of unmetabolised folic acid in cord blood of newborn and serum of 4-day-old infants https://bit.ly/3WcTs2g
13. Plumptre, Lesley et al., (2015), High concentrations of folate and unmetabolized folic acid in a cohort of pregnant Canadian women and umbilical cord blood DOI: 10.3945/ajcn.115.110783
14. Μ. Hiraoka, Y. Kagawa (2017), Genetic polymorphisms and folate status doi: 10.1111/cga.12232
15.  J.A. Greenberg, S.J. Bell, Y. Guan et al, (2011), Folic acid supplementation and pregnancy: more than just neural tube defect prevention https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3218540/
16. K.S. Crider, J-H Zhu, L. Hao et al. (2011), MTHFR 677C→T genotype is associated with folate and homocysteine concentrations in a large, population-based, double-blind trial of folic acid supplementation https://doi.org/10.3945/ajcn.110.004671
17. L. Yan, L. Zhao, Y. Long et al., (2012), Association of the maternal MTHFR C677T polymorphism with susceptibility to neural tube defects in offsprings: evidence from 25 case-control studies. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0041689
18. T. Zhang, J. Lou, R. Zhong et al. (2013), Genetic variants in the folate pathway and the risk of neural tube defects: a meta-analysis of the published literature https://doi.org/10.1371/journal.pone.0059570
19. F. Scaglione, G. Panzavolta (2014), Folate, folic acid and 5-methyltetrahydrofolate are not the same thing DOI: 10.3109/00498254.2013.845705
20.  KS Crider, TP Yang, RJ Berry, LB Bailey (2012), Folate and DNA methylation: A review of molecular mechanisms and the evidence for folate’s role DOI: 10.3945/an.111.000992
21. B. Wilcken, F. Bamforth, Z. Li, et al. (2003), Geographical and ethnic variation of the 677C>T allele of 5,10 methylenetetrahydrofolate reductase (MTHFR): Findings from over 7000 newborns from 16 areas worldwide. DOI: 10.1136/jmg.40.8.619
22. BL Tsang, OJ Devine, AM Cordero et al. (2015), Assessing the association between the methylenetetrahydrofolate reductase (MTHFR) 677C>T polymorphism and blood folate concentrations: a systematic review and meta-analysis of trials and observational studies DOI: 10.3945/ajcn.114.099994
23. Q. Yang, L. Bailey, R. Clarke et al. (2012), Prospective study of methylenetetrahydrofolate reductase (MTHFR) variant C677T and risk of all-cause and cardiovascular disease mortality among 6000 US adults. DOI: 10.3945/ajcn.111.022384

*Ολόκληρο το άρθρο και οι πηγές του: Lily Nichols, RN,CDE, “Folate: why it’s superior to folic acid for pregnancy (even if you don’t have MTHFR)”  https://lilynicholsrdn.com/folate-pregnancy-folic-acid-mthfr/

Η συντάκτρια του συγκεκριμένου κειμένου ΔΕΝ είναι επαγγελματίας υγείας. Οι πληροφορίες που περιέχονται σε αυτό έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση ΔΕΝ πρέπει να θεωρηθούν ιατρικές συμβουλές ή να χρησιμοποιηθούν αντί ιατρικής αξιολόγησης από τον κατάλληλο πάντα επαγγελματία υγείας.